Skąd pochodzi słowo “dojrzałość”?
Słowo “dojrzałość” pochodzi od staropolskiego “źrzeć”, a to z kolei wiąże się ze wszystkimi takimi określeniami, jak: “zajrzeć”, “spojrzeć”, “wyjrzeć” i w końcu: “dojrzeć”. A zatem możemy stwierdzić, że “dojrzałość” ma wiele wspólnego z postrzeganiem, z uważnością, wnikliwością. Możemy więc powiedzieć, że osoba dojrzała to taka, która jest spostrzegawcza, uważna, wnikliwa. Możemy to też skojarzyć z przebudzeniem, oświeceniem, czyli nabyciem takiego stanu, który pozwala zobaczyć coś, co do tej pory było niezauważalne przez nią.
Dojrzałość to więc również nabycie takiej postawy kierowania się uważnością, wnikliwością, zaangażowaniem, a więc nie lekceważeniem i nie ucieczką.
Dojrzałość – być gotowym na coś
Kiedy obserwujemy na przykład jabłoń, to możemy sami ocenić, kiedy jej owoce są gotowe do zjedzenia: kiedy są dojrzałe. W przyrodzie oznacza to gotowość, może nie tyle stricte do rozmnażania się (z powodu wykształcenia się nasion), co gotowości do rozprzestrzeniania się – przekazania w pełni wykształconego materiału biologicznego, energii, dla obecnego ekosystemu i dla przyszłych pokoleń. Wtedy, kiedy materiał ten już został wystarczająco ukształtowany, aby jego potencjał mógł być użyteczny.
Można więc powiedzieć, że owoc osiągnął taki stan, w którym jest gotowy na coś.
Coś, co było i jest jego celem w systemowym kontekście. A celem tym jest przyczyniać się do kolektywnego rozwoju.
Jabłko nie może przyczyniać się do kolektywnego rozwoju swojego ekosystemu (populacji jabłoni), gdy jest zielone (chyba że jest na przykład jabłkiem Cortland…).
Podobnie jest w przypadku innych gatunków ze świata roślinnego czy u osobników ze świata zwierzęcego.
Ale to tylko jeden rodzaj dojrzałości: gotowości do rozmnażania się.
A u ludzi dojrzałość płciowa nie musi (i często nie idzie) w parze z dojrzałością społeczną. Z resztą, czy ta dojrzałość płciowa jest aż taka ważna?..
Czym jest więc dojrzałość społeczna?
Dojrzałość społeczna – pojęcie
W psychologii dojrzałość społeczna oznacza taki stopień rozwoju umysłowego (intelektualnego), emocjonalnego (psychicznego) i społecznego, w którym człowiek jest w stanie kierować swoimi zachowaniami w sposób efektywny i zgodny z powszechnie przyjętymi normami społecznymi.
Co to oznacza?
I jakie są z tym problemy?
Po pierwsze: stan ten oznacza równowagę w trzech sferach: intelektualnej (myślowej), psychicznej i społecznej.
Oznacza to, że jednostka musi podejmować pewne działania,
a także na nią muszą działać pewne czynniki otoczenia, aby osiągnąć taką równowagę.
Może ją nabyć stopniowo i sukcesywnie we właściwych warunkach rodzinnych, wśród opiekunów, następnie w środowisku szkolnym, w tym wśród rówieśników, następnie zawodowym, w tym wśród pracowników i przełożonych itd.
Wymaga to niewątpliwie czasu.
Wymaga to też oparcia się i kierowania się pewnymi wartościami ogólnie przyjętymi za właściwe w społeczeństwie (etyczne)
i wzorcem akceptowalnych, właściwych zachowań społecznych, zasad współżycia społecznego (wyniesionym z dzieciństwa czy z własnych obserwacji w dalszym życiu).
Wymaga to doświadczania, a więc interakcji z otoczeniem, wymiany z nim, wchodzenia w relacje z innymi i wypracowywanie umiejętności zdrowych relacji czy też odseparowywania się od czynników i osób, które szkodzą (stosują przemoc).
“Kierowanie swoim zachowaniem”
oznacza podejmowanie własnych działań w sposób świadomy, a więc kierując się uważnością, dla osiągnięcia zamierzonego, wartościowego efektu.
To także umiejętność przyjrzenia się swoim myślom, emocjom i interakcjom z otoczeniem i wyciąganie z tego wniosków. Postrzeganie ich jako informacji na temat siebie oraz swojego funkcjonowania w otoczeniu.
Informacji, które mają znaczącą dla jego funkcjonowania i rozwoju wartość, a także dla jego otoczenia. Informacji, które więc można i trzeba wykorzystać.
Natomiast
“w sposób efektywny”
to znaczy: dążąc do zamierzonego celu.
A więc: działając w świadomy, ukierunkowany, uporządkowany, logiczny, ale też elastyczny sposób. Procesowy.
Zatem, jeśli człowiek przyjmuje opisaną postawę, sposób myślenia i działania – dopiero wtedy można mówić, że jest dojrzały społecznie.
Czyli, że jest gotowy właściwie (w sposób zdrowy) funkcjonować w społeczeństwie,
dostarczając wartość samemu sobie i innym osobom w jego otoczeniu.
Inaczej: umożliwiając przetrwanie i rozwój sobie, w ten sposób przyczynia się do rozwoju innych. Do długofalowego rozwoju społecznego.
Powiedzenie więc: “Zacznij od siebie” nabiera pełniejszego znaczenia.
Opisany jako dojrzały stan jednostki uznawany jest za pożądany. Oznacza właściwą socjalizację i gotowość do przekazywania właściwych informacji, umiejętności, postaw innym.
Kiedy taki stan jest osiągany?
Różnie. Nieraz wcale.
Dojrzałość społeczna jako dojrzałość organizacyjna
Dojrzałość społeczną można i trzeba postrzegać również jako kolektywną, organizacyjną dojrzałość.
Podstawą takiego podejścia jest przyjęcie, że społeczeństwo to pewna organizacja.
Natomiast w naukach o organizacji mówi się o dojrzałości procesowej.
Z kolei procesy organizacyjne osadzone są w pewnym systemie – w pewnym środowisku, w którym przebiegają.
Może to być rodzina, środowisko szkolne, zawodowe, instytucje publiczne, gospodarka.
Wyróżnia się 5 etapów dojrzałości procesowej:
- brak świadomości procesowej (przypadkowość działań)
- uświadomienie potrzeby postrzegania procesowego (pierwsze działania w ramach jakichś uświadomionych procesów)
- rozpoznawanie procesów
- przyglądanie się i ocena efektywności procesów
- kształtowanie i kierowanie procesami
Z powyższego wynika, że dojrzałość organizacyjna – społeczna – osiągana jest poprzez nabycie zdolności do postrzegania tego, co się dzieje w otoczeniu w sposób systemowy i procesowy, uczestniczenia w tym świadomie, wpływania i kształtowania tego systemu i procesów w sposób planowy – na podstawie spływających informacji.
Do tego oczywiście potrzeba otwartości, gotowości do przyjmowania informacji zwrotnych, aktywnego poszukiwania informacji
i wykorzystywania ich. Ostatecznie pozwala to na poprawę i doskonalenie procesów i systemów.
Ile organizacji ma takie podejście?
Ile ma na to czas, aby tak się zorganizować?
Dlaczego tego czasu nie ma?
Na co go traci?
Dlaczego pozwala sobie działać nieefektywnie, tracąc na tym nie tylko czas, ale też zdrowie i publiczne pieniądze?
Ile osób odpowiada za to marnotrawstwo?
Dlaczego pozwalamy takim osobom dalej marnotrawić zasoby, które można wykorzystać na rozwój społeczny?
Marnotrawić kapitał ludzki?
Dlaczego pozwalamy im nie liczyć się z innymi ludźmi?
Co daje dojrzałość społeczna? – Przykłady
- szeroko pojmowaną równowagę w otoczeniu, przywrócenie porządku społecznego, zrównoważony rozwój,
- wzrost efektywności działań skoncentrowanych na jakąkolwiek poprawę warunków społecznych i warunków życia jednostki,
- zredukowanie napięcia, stresu, depresji – osiągnięcie poczucia spokoju, bezpieczeństwa, stabilizacji, uwolnienie własnego potencjału i potencjału społecznego,
- skuteczne przeciwdziałanie przemocy – większa skuteczność pomocy ofiarom i działań wobec sprawców redukująca ryzyko zagrożeń,
- wzrost poczucia sprawiedliwości społecznej i funkcjonowania w warunkach dobrej, elastycznej i adekwatnie działającej organizacji – lepsza adaptacja, chęć pozostania w takich warunkach: mieście, regionie, kraju,
- przeciwdziałanie polaryzacji społecznej,
- zwiększenie czasu i przestrzeni do rozmów na ważne tematy dotyczące ludzi, na dobre relacje,
- zmniejszenie kosztów opieki psychologicznej i psychiatrycznej,
- redukcja wypalenia zawodowego, depresji i samobójstw,
- wzrost kompetencji i zaangażowania kadr w służbach publicznych, poprawa relacji z innymi ludźmi “z zewnątrz”,
- rozwój społeczny,
- rozwój ekonomiczny – jako pochodna rozwoju społecznego.
To jak będzie?
Ten artykuł to część projektu badawczego pod nazwą:
“(Nie)dojrzałe społeczeństwo – co robić? Przeszkody i rozwiązania na drodze społeczno-ekonomicznego rozwoju”
Zapoznaj się z realizowanymi i planowanymi projektami badawczymi SYNERGII Ceris –> tutaj
